U javnosti već mjesecima slušamo niz netačnih tvrdnji o izgradnji Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda Podgorice.

Dio njih nastaje iz neznanja, dio iz straha koji je razumljiv s obzirom na višedecenijske izazove sa kojima se mještani suočavaju na tom području, dok su dio posljedica tendencioznih interpretacija, zloupotreba ili zanemarivanja činjenica. Navodimo najčešće manipulacije i provjerljive činjenice, kako bi javnost imala uvid u stvarno stanje o realizaciji jednog od najvažnijih infrastrukturnih pitanja Glavnog grada i rješavanju najaktuelnijeg ekološkog problema.

Neistina: „Postrojenje je prijetnja po zdravlje građana.“

ISTINA: Postrojenje je upravo suprotno – ključna i neophodna zaštita zdravlja građana. Bez njega, neprečišćene otpadne vode u ogromnim količinama svakodnevno završavaju u Morači, a zatim u Skadarskom jezeru i Jadranskom moru. To direktno ugrožava zdravlje ljudi, poljoprivredu i ekosisteme Podgorice i Zete. U savremenoj Evropi ne postoji glavni grad bez ovakvog sistema.

Neistina: „PPOV je ista prijetnja kao i Kombinat aluminijuma Podgorica.“

ISTINA: Poređenje sa industrijskim pogonima iz 60-ih godina prošlog vijeka je potpuno neutemeljeno. Bazen crvenog mulja KAP-a predstavlja ozbiljan ekološki problem i prijetnju po zdravlje građana i Vlada je za njegovu sanaciju opredijelila 30 miliona eura. PPOV, sa druge strane prečišćava zagađene otpadne vode u tehnički ispravnu vodu, bez ikakvog rizika po ljude i životnu sredinu. Dodatno, površina koju zauzimaju bazeni crvenog mulja iznosi oko 450.000 m², dok će savremeno postrojenje zauzimati svega 6.500 m², odnosno 1,5% površine toksičnih bazena.

Neistina: „Riječ je o zastarjeloj tehnologiji koju Evropa izbacuje iz upotrebe.“

ISTINA: Sasvim netačno. Samo u Njemačkoj i Austriji funkcioniše oko 8.000 ovakvih postrojenja, a u Evropi čak preko 30.000 sistema za prečišćavanje. Riječ je o standardnoj, konvencionalnoj metodi koja se primjenjuje širom svijeta i ispunjava najviše ekološke standarde Evropske unije, koja ujedno finansira ovaj projekat. Oprema za postrojenje u Podgorici proizvodi se od kraja 2022. godine, dominantno kod renomiranih njemačkih proizvođača.

Neistina: „Spalionica mulja je Černobilj za Zetu.“

ISTINA: Količina izduvnih gasova novog postrojenja iznosiće 4.160 m³ na sat, što je ekvivalent količini koju proizvode 2 kamiona tokom jednog sata. Za poređenje: Termoelektrana Pljevlja emituje 900.000 m³ izduvnih gasova na sat. A ukupna emisija štetnih gasova cijelog sistema jednaka je jednokratnom radu 6 kamiona. Znatno veće zagađenje proizvode teške građevinske mašine koje se koriste za nelegalnu eksploataciju šljunka iz Morače. U Njemačkoj, ovakva postrojenja već godinama uspješno funkcionišu i to usred naseljenih cjelina Berlina, Bona, Hamburga, Štutgarta). Dakle, emisije novog postrojenja, po svakom parametru, biće daleko ispod propisanih 2010-75 EU standarda. Na primjer, nivo praškastih materija biće upola manji od dozvoljenog. Spaljivanje mulja je standardna praksa u Evropi, uz stroge filtere i kontinuirani monitoring u realnom vremenu. U slučaju prekoračenja, rad postrojenja se automatski obustavlja. Ovo rješenje zapravo značajno smanjuje količinu otpada i rizike po okolinu.

Neistina: „Ugovor o izgradnji je sporan i sakriven od javnosti.“

ISTINA: Glavni grad Podgorice je omogućio uvid u ugovor o izgradnji sistema, sačinjen od strane vodećeg partnera zajedničkog ulaganja KUZU Grup, Istanbul, Turska. Dostupan je u digitalnoj verziji na zvaničnoj internet stranici Glavnog grada (ovdje), koja sadrži zatamnjene djelove isključivo kako bi se spriječilo eventualno neovlašćeno korišćenje osjetljivih tehničkih djelova od strane konkurentskih kompanija. Ovakva praksa predstavlja standard u realizaciji velikih infrastrukturnih projekata i u skladu je sa važećim propisima. Puna, nezatamnjena verzija ugovora takođe je dostupna svim zainteresovanim stranama. Građani mogu da izvrše uvid u cijeli ugovor, kao i u kompletnu projektnu dokumentaciju, i to slanjem zahtjeva na mejl adresu: podgorica.wwtp@kuzugrup.com. Svima koji pošalju upit biće omogućen uvid u prisustvu pravnih zastupnika ugovorne strane, u cilju potpune transparentnosti i otklanjanja svih eventualnih nedoumica.

Neistina: „Niko nema prava da postrojenje gradi na teritoriji opštine Zete.“

ISTINA: Izgradnja novog sistema, kao državnog objekta od opšteg interesa, planirana je na namjenskoj urbanističkoj parceli površine 13 hektara, unutar industrijske zone. Lokacija se nalazi između kompleksa KAP-a i lokalne saobraćajnice koja spaja naselja Dajbabe i Botun, na katastarskim parcelama u vlasništvu Glavnog grada. Treba napomenuti i to da infrastrukturni projekti ne poznaju administrativne granice. U Evropi postoje primjeri da jedna opština ili čak država koristi infrastrukturu koja se nalazi na teritoriji druge. Da li neko pita građane Pljevalja što se cijela Crna Gora napaja strujom iz Rudnika uglja koji je na njihovoj teritoriji ili iz Termoelektrane Pljevalja.

Neistina: „Lokacija se može lako promijeniti, ali to ne žele.“

ISTINA: Izmještanje lokacije značilo bi ponavljanje kompletne procedure: nova geotehnička ispitivanja, novi elaborati, nova procjena uticaja na životnu sredinu i nova saglasnost Agencije. To bi projekat odložilo najmanje 2 do 3 godine, uz nastavak ispuštanja neprečišćenih voda u Moraču tokom tog perioda. Propratni, finansijski troškovi i penali koji bi se u tom slučaju takođe morali platiti, mjere se u stotinama miliona eura.

Neistina: „Zeta nema nikakvu korist od ovog postrojenja.“

ISTINA: Svakog mjeseca u Podgorici se generiše oko milion kubnih metara otpadnih voda. Od toga se trenutno prečišćava svega oko 40%, dok skoro 60% završava direktno u Morači. Neprečišćene otpadne vode sadrže organske materije i otrovne supstance koje narušavaju ravnotežu ekosistema, dovode do pomora biljnog i životinjskog svijeta i dodatno izazivaju kontaminaciju zemljišta i podzemnih voda, što znači manjak pitke vode i veći rizik od širenja bolesti. Upravo stanovnici Zete danas trpe najveće posljedice zagađenja, jer kroz njihova naselja protiče zagađena Morača i zemljište na kojima oni uzgajaju zasade je kontaminirano. Zato je izgradnja novog postrojenja od suštinskog značaja za zdravlje građana, zaštitu životne sredine i očuvanje rijeka i to je pitanje opstanka ne samo za stanovnike opštine Podgorica, već i stanovnike Zete. Takođe važan benefit novog sistema je što će on omogućiti da se oko 30% Zete priključi na kanalizacionu mrežu (Botun, Cijevna, dio Mahale i dio Golubovaca).

Neistina: „Biće i na novom postrojenju neprijatnih mirisa“

ISTINA: Neće. Aktuelno postrojenje, staro pola vijeka, rađeno je za kapacitet od 55.000 ekvivalent stanovnika, a Podgorica je davno i višestruko premašila taj broj. Neprijatni mirisi na postojećem postrojenju nastaju upravo zbog prevaziđenog kapaciteta. Ovaj problem posebno je intenziviran tokom avgusta i septembra, usljed sezone prerade grožđa u preduzeću „13. jul Plantaže“, koje je kao najveći industrijski zagađivač priključeno na kanalizacionu mrežu Podgorice. Tokom tog perioda u kanalizacioni sistem ispuštaju se industrijske otpadne vode koncentracije zagađenja od 40.000 do 60.000 ekvivalent stanovnika, što je maksimum kapaciteta postojećeg gradskog postrojenja. To znači da bi samo za potrebe Plantaža trebalo da postoji jedno postrojenje postojećeg kapaciteta. Bitno je znati i da će novo postrojenje imati zatvoren sistem i savremenu tehnologiju obrade vazduha zahvaljujući kojima se mirisi eliminišu prije nego što dospiju u atmosferu.

Neistina: „Postrojenje će se graditi nadomak naseljenih objekata“

ISTINA: Najbliži objekat unutar industrijske zone nalazi se na udaljenosti od 141 m i riječ je o urušenoj kući. Ostali objekti u istoj zoni nalaze se na većim udaljenostima, od 241 do 499 m, pri čemu se dio njih odnosi na kuće u izgradnji bez namjene za stanovanje ili na objekte koji nijesu uknjiženi, dok su uknjiženi stambeni objekti udaljeni više od 400 m od budućeg postrojenja. Van industrijske zone, najbliži objekat nalazi se na udaljenosti od 696 m, dok se ostali objekti nalaze na udaljenostima većim od 700 m, a jezgro naselja Botun udaljeno je 1.384 m od planirane lokacije postrojenja.

( Vodovod i kanalizacija doo Podgorica )

Kompanija  Meridianbet  i ove godine, u susret novogodišnjim praznicima, nastavila je svoju dugogodišnju tradiciju humanitarnih aktivnosti, organizujući darivanje novogodišnjih paketića djeci iz dvije ustanove u Podgorici JU Resursni centar za obrazovanje i osposobljavanje “1. jun” i JU Resursni centar za djecu i mlade “Podgorica”.

Ova akcija, koja se realizuje iz godine u godinu, dio je kontinuiranog nastojanja kompanije da praznični period učini sadržajnijim i radosnijim za najmlađe, posebno za djecu koja borave u ustanovama posvećenim njihovoj brizi i razvoju. Pažljivo pripremljeni novogodišnji paketići unijeli su prazničnu atmosferu i dodatni osjećaj pažnje i topline u ove ustanove.

Meridianbet kroz ovakve aktivnosti potvrđuje svoju posvećenost zajednici u kojoj posluje, sa fokusom na dugoročnu podršku i stvaranje pozitivnog uticaja tamo gdje je on najpotrebniji.

I u narednom periodu, Meridianbet će nastaviti da njeguje praksu humanitarnog djelovanja, uz uvjerenje da se trajne vrijednosti grade dosljedno, kroz odgovornost, pažnju i odnos prema zajednici koji prevazilazi pojedinačne akcije.

Promotivno-edukativni događaj organizovan u okviru projekta Before Time – Empowering Women and Communities for Protection Against Cervical Cancer, koji se realizuje kroz Interreg VI-A IPA Program Croatia – Bosnia and Herzegovina – Montenegro 2021–2027, ponovo je skrenuo pažnju javnosti na važnost redovnog skrininga raka grlića materice. Uprkos dostupnosti preventivnih pregleda u svim domovima zdravlja u Crnoj Gori, veliki broj žena i dalje odlaže dolazak na pregled, iako je riječ o bolesti koja se može i spriječiti i otkriti na vrijeme.

Najnoviji podaci Onkološkog konzilijuma KCCG za 2023. godinu pokazuju da je čak 61% novodijagnostikovanih slučajeva otkriveno u inoperabilnom stadijumu, što znači da se većina pacijentkinja ljekaru javila tek kada je bolest već značajno uznapredovala. Kako ističe dr Ivana Nikčević Kovačević, specijalistkinja epidemiologije: „Ovaj podatak jasno govori da žene ne dolaze na vrijeme na preventivne preglede i da čekaju simptome bolesti, koji se javljaju tek u kasnim fazama.“

Organizovani nacionalni program skrininga raka grlića materice u Crnoj Gori obuhvata žene od 30 do 50 godina i zasniva se na HPV testu, danas najsenzitivnijoj metodi za otkrivanje rizika. Ukoliko je test negativan, sljedeći pregled radi se tek nakon pet godina, dok pozitivan nalaz zahtijeva dodatnu dijagnostiku – citologiju na tečnoj podlozi (LBC PAPA test), kolposkopiju ili biopsiju. U periodu od 2022. do 2025. godine testirano je 29.399 žena, a pozitivnih na HPV infekciju bilo je 13,32%, najviše među ženama uzrasta od 30 do 34 godine.

Premaligne promjene na grliću materice mogu se razvijati i do 15 godina prije nego što prerastu u karcinom, što ostavlja veliki prozor za njihovo rano otkrivanje i potpuno izlječenje.

„Kada se otkriju rano, liječenje je kratkotrajno, uspješno i sprječava nastanak bolesti. Čak i kod malignih tumora, rano otkrivanje znači jednostavnije terapijske procedure, bolju prognozu i veće šanse za izliječenje“, objašnjava dr Nikčević Kovačević.

Dok je skrining ključan za žene danas, vakcinacija protiv HPV-a predstavlja zaštitu za generacije koje dolaze. Preporučuje se da se djevojčice i dječaci vakcinišu prije 15. godine života, kako bi se spriječila infekcija virusom koji uzrokuje rak grlića materice. Kombinacija vakcinacije i skrininga najmoćnije je oružje u eliminaciji ove bolesti.

Rak grlića materice razvija se sporo i pruža mnogo prilika da bude otkriven na vrijeme – ali samo ako se žene redovno odazivaju na preventivne preglede.

„Briga o svom zdravlju počinje prvim korakom: odazovite se na poziv za skrining i ohrabrite druge žene u svojoj okolini da urade isto“, poručuje dr Ivana Nikčević Kovačević.